Trận Manzikert

Trên đường đi đánh nhà Fatima, Alp Arslan xua quân xâm lược Đế quốc Đông La Mã. Hoàng đế Romanos IV Diogenes đích thân cầm đại binh gặp đội quân xâm lược ở Cilicia. Trong cả ba chiến dịch đầy khó khăn, cả ba lần người Thổ đều thất bại. Hai chiến dịch đầu tiên, quân La Mã do đích thân Hoàng đế cầm đầu, trong khi lần thứ ba được chỉ huy bởi Manuel Comnenos, ông chú của hoàng đế nổi danh Manuel Comnenos sau này. Trong thời gian này, tiểu vương Aleppo Rashid al-Dawla Mahmud thuộc gia tộc Mirdas đã quy thuận Arslan.

Năm 1071, đích thân Romanos tiến vào Armenia với 3 vạn quân, trong đó bao gồm đội quân người Thổ Cuman Turk cũng như quân người Frank và Norman, dưới sự chỉ huy của Ursel de Baieul. Alp Arslan đang đem quân về phía nam đánh nhà Fatima phải nhanh chóng quay trở lại để gặp quân La Mã. Tại Manzikert, bên bờ sông Murat, phía bắc hồ Van, hai đội quân giao chiến. Những lính đánh thuê người Cuman của quân La Mã lập tức đào thoát sang phía người Thổ. Thấy vậy, "những lính đánh thuê Tây cưỡi ngựa đi đường tắt và rời khỏi trận chiến."[7] Romanos đã bị phản bội bởi tướng Andronikos Doukas, con trai của Caesar (con trai riêng của vợ Romanos), người đã tuyên bố rằng ông đã chết và dẫn phần lớn quân rời khỏi trận địa thay vì yểm trợ cho hoàng đế rút quân.[8] Quân Đông La Mã gần như tan rã.

Alp Arslan làm nhục hoàng đế Romanos IV của Đế quốc Đông La Mã, sau khi ông đánh bại Romanus IV tại trận Manzikert.

Hoàng đế Romanos IV bị bắt làm tù binh và được áp giải đến trước mặt Alp Arslan. Sau màn lăng nhục sỉ vả theo nghi lễ, Arslan cư xử với ông rất mực tử tế.[9] Sau khi đàm phán hòa bình được chấp thuận, Arslan cho thả Hoàng đế, và tặng thêm quà cáp và cho người hộ tống. Cuộc trò chuyện sau đây được cho là đã diễn ra sau khi Romanos được đưa đến trước mặt Sultan:[10]

Alp Arslan: "Ngài sẽ làm gì nếu ta bị bắt làm tù bình và bị áp giải tới trước mặt ngài?"Romanos: "Có lẽ ta sẽ giết ngài, hoặc đem bêu trên đường phố Constantinopolis."Alp Arslan: "Hình phạt của ta còn nặng hơn nhiều. Ta sẽ quên ngài, và thả ngài tự do."

Chiến thắng của Alp Arslan làm thay đổi thế cân bằng ở Tiểu Á, và chuyển nó về hướng có lợi cho người Seljuk cũng như người Hồi giáo Sunni. Trong khi Đế quốc Đông La Mã có thể tồn tại thêm 400 năm nữa và những cuộc Thập tự chinh có thể thay đổi thế thượng phong của người Hồi giáo trong một thời gian ngắn nhưng chiến thắng tại Manzikert đánh dấu sự khởi đầu cho sự hiện diện của người Thổ tại Anatolia. Hầu hết các nhà sử học, trong đó có Edward Gibbon, đều coi thất bại tại Manzikert là khởi đầu cho sự suy vong của Đế quốc Đông La Mã.